De Nieuwe Organisatie (deel 1)
De Rode Draad: aanzet tot een zorgvisie
Begin jaren negentig formuleert de directie haar visie op de verpleeghuiszorg in 'De Rode Draad', een bondig en leesbaar rapport dat als leidraad dient bij de werkwijze in de directe zorg, maar ook bij de bepaling van het verdere kwaliteitsbeleid binnen de verpleeghuizen.
Hoewel de medewerkers van verpleeghuizen altijd al zeer bewust met de benadering van patiënten en familie omgingen, zowel bij opname als tijdens de verpleging, vindt de organisatie het belangrijk de visie op zorg op papier vast te leggen. Hierbij wordt aangegeven hoe belangrijk het is, patiënten bewust en met respect tegemoet te treden. De patiënten en bewoners staan centraal; de verpleging moet nadenken over de manier waarop zij met hen omgaat. Wat is het beleid bij terminale zorg? Wat is de functie van de bewonersraad en de familieraad? In hoeverre heeft de patiënt of familie het recht om de medische status en het zorgplan in te zien? Op deze en andere vragen geeft het rapport een uitgebreid antwoord. Het stelt richtlijnen en voorwaarden; de afdelingen geven vervolgens invulling aan het plan. Het plan vormt daardoor een brede basis, een leidraad, waarop medewerkers kunnen terugvallen.
Veertig jaar Sint Jozefsheil
In 1991 viert Sint jozefsheil haar veertigjarig bestaan met een uitgebreid festiviteitenprogramma. Op 14 maart gaan de festiviteiten van start met een wervelende show van Naomi Fei, die uitleg en demonstraties van Validation-technieken geeft. De bijeenkomsten mag met recht een goede start van het feestjaar genoemd worden; zij wordt bezocht door ruim 400 belangstellenden.
Gedurende het jaar wordt iedereen die betrokken is bij de Stichting Verpleeghuizen Gewest Helmond verrast met een feest, bijeenkomst, show of zelfs een reis! 24 bewoners krijgen een reis naar Lourdes aangeboden, met steun van het CZ-Lourdesfonds. De directie en een groot aantal medewerkers begeleiden de groep.
Op 5 september, de dag dat het verpleeghuis precies veertig jaar bestaat, wordt een Eucharistieviering gehouden. Het SiJoKo-koor (Sint Jozefsheil Koor) luistert de viering op met Latijnse gezangen. Vervolgens vieren de gepensioneerden en religieuzen het veertigjarig bestaan met een gezellige bijeenkomst en een diner.
Voor de medewerkers en hun partners is er een groot feest in het PSV-stadion; de bewoners en patiënten worden in het zonnetje gezet met een groot circus dat een week lang langs de vier verpleeghuizen reist. De vrijwilligers krijgen een verrassingsavond aangeboden in Keyserinnedael.
Van Kwaldoproject naar kwaliteitsbeleid
De stichting verpleeghuizen Gewest Helmond groeit in de jaren tachtig uit tot een bijzonder grote organisatie met een hoge werkdruk. Deze werkdruk, het hoge ziekteverzuim en interne communicatieproblemen zorgen er rond 1990 voor dat medewerkers van de SVGH zich niet voldoende betrokken voelen bij hun werk. Het tweejarig project Kwaliteit en Doelmatigheid, Kortweg Kwaldoproject, moet hierin verandering brengen.
Op verschillende afdelingen worden de problemen samen met de medewerkers geïnventariseerd en er worden onderling samenhangende deelprojecten opgezet om verbeteringen door te voeren. Zo worden er extra medewerkers aangesteld zodat het werk beter verdeeld kan worden en krijgen medewerkers cursussen tilvaardigheid en de beschikking over nieuwe hoog/laagbedden en tilhulpmiddelen. Ook wordt de communicatie verbeterd door middel van een ideeënbus (met een wisseltrofee!), een personeelskrant en verschillende cursussen servicecommunicatie en
-management. In het personeelsrestaurant komt een uitgebreider assortiment en bovendien wordt de kinderopvang verbeterd.
In 1992 wordt het Kwaldoproject officieel afgesloten. Het Kwaldobulletin, een blad dat tijdens het project met regelmaat was verschenen, wordt vervangen door het nieuwe personeelsblad: Kiosk. De directie kondigt een structureel vervolg van het project aan, in de vorm van een uitgewerkt kwaliteitsbeleid. Drie drukbezochte hoorzittingen geven aan hoe zeer de medewerkers zich inmiddels betrokkken voelen bij dit beleid.
Kinderopvang De Wielewaal
Dankzij een stimuleringsmaatregel van de overheid kan de Stichting Kinderopvang Gemeente Bakel en milheeze een ruimte op het terrein van Sint Jozefsheil huren, waar zij kinderopvang voor onder andere de medewerkers van de stichting Verpleeghuizen Gewest Helmond verzorgt. De kinderopvang start op 1 januari 1991 in de Wielewaal, de voormalige bezoerkersruimte van het sanatorium.
Ook de bewoners van Sint Jozefsheil hebben plezier aan de kinderopvang: geregeld komen de kinderen op bezoek in het verpleeghuis.
Visie op de organisatieontwikkeling van het afdelingsniveau
Omdat de medewerker en de markt steeds sneller veranderen, blijkt de hiërarchische organisatiestructuur binnen de afdelingen van de Stichting Verpleeghuizen Gewest Helmond niet langer goed te functioneren. Medewerkers geven hun wensen en eisen eerder aan dan voorheen, daarnaast zijn nieuwe medewerkers steeds moeilijker te vinden. Ook de patiënt wordt steeds kritischer en eist kwaliteit en zorg op maat.
In vervolg op de nota De Rode Draad wordt daarom eind 1992 de nota 'Visie op de ontwikkeling van het afdelings niveau' gepresenteerd, een plan voor een nieuwe organisatievorm.
De nota is gebaseerd op ontwikkelingen binnen het bedrijfsleven, waarin men de medewerker meer tot zijn recht laat komen en de klant beter van dienst kan zijn; een keuze voor plattere organisatievormen die hun vruchten afwerpen. Dit zorgt voor meer gedecentraliseerde bevoegdheden, die een grotere (budget)verantwoordelijkheid met zich meebrengen. De medewerkers van de SVGH zullen in het proces worden begeleid door middel van een intensief scholingsplan.
De nota met het vijfjarenplan wordt tijdens de drie afsluitende hoorzittingen van het Kwaldoproject gepresenteerd en kritisch, maar positief ontvangen.
De Tra
In de jaren '92 en '93 worden er binnen Sint Jozefsheil een aantal verbouwingen uitgevoerd. Op de eersce verdieping van Sint Jozefsheil wordt een aantal kantoorruimten uitgebreid en het souterrain van het gebouw wordt verbouwd tot vergaderzaal met accommodatie. Voor de bewoners op de verpleegafdeling De Lindert wordt de huisvesting verbeterd. Het aantal eenpersoonskamers wordt uitgebreid, wat de privacy ten goede komt. Bovendien wordt er een huiskamer bij de afdeling gebouwd: De Tra. Omdat op de afdeling De Lindert veelal jongere mensen wonen, is deze gezellige huiskamer daar een uitkomst. Men kan er samen televisie kijken of spelletjes doen met leeftijdsgenoten.
Servicegericht werken
Naar aanleiding van de turbulente ontwikkelingen binnen de organisatie van de Stichting Verpleeghuizen Gewest Helmond, doen vanaf 1992 alle medewerkers mee aan het scholingstraject 'servicemanagement'. Zij worden daarin vertrouwd gemaakt met een nieuwe werkwijze binnen de zorg en, concreter, binnen de afdelingen van de SVGH. Alhoewel de service binnen de SVGH altijd hoog in het vaandel heeft gestaan, is het kwaliteitstraject bedoeld om patiënten, bewoners en bezoekers nog beter van dienst te kunnen zijn, en iedere medewerker daarin gedegen te trainen. Een cursus servicecommunicatie leert de medewerkers de klanten heel doelgericht en vriendelijk te bejegenen en na te denken over wie de klant nu eigenlijk is, en waar hij of zij werkelijk behoefte aan heeft. Bezoekers en bewoners willen zich immers graag welkom voelen en voldoende aandacht krijgen; de medewerkers zijn daarbij het visitekaartje van de organisatie. Het kwaliteitstraject maakt hen daarvan nog sterker bewust.
Een heel belangrijk onderdeel van het traject is ook het vergroten van het zelflerend vermogen van de organisatie. De afdelingshoofden wordt geleerd signalen uit de organisatie op te pikken en teams te motiveren met de cursus 'communicatie en resultaten'. Met een cursus 'train de trainer' wordt ook het management in het cursustraject meegenomen. Zij leren onderscheid te maken tussen verschillende stijlen van leidinggeven, en de voor- en nadelen van bepaalde stijlen in te zien. Het formuleren van een missie behoort tot een van de uiteindelijke doelen van de cursus.
De ervaring leert dat scholingstrajecten echt effect hebben. In de loop van de tijd gaan de medewerkers steeds meer gastvrijheid uitstralen. De verplegenden en verzorgenden geven hun afdeling een persoonlijk, onderscheidend tintje en de hoteldienst doet haar werk nauwkeuriger dan voorheen. Enquêtes wijzen uit dat personeelsleden met meer plezier naar hun werk gaan en zich veel meer betrokken voelen bij de organisatie, ook omdat er onderling beter wordt gecommuniceerd: regelmatig vinden er discussie forums plaats, en met name de functioneringsgesprekken verlopen opener en kritischer. Naar aanleiding van knelpunteninventarisaties waarbij alle medewerkers betrokken worden, worden onder andere de tijden van de kinderopvang verruimd en de uniformen aangepast.
Voorgenomen samenwerking
Na jaren van intensieve samenwerking tussen de Stichting Willibrord en de Stichting Verpleeghuizen Gewest Helmond komt in 1994 de prachtige nieuwbouw van Sint Joseph in Deurne gereed. Het gecombineerde verzorgings-/ verpleeg huis zal vanaf dat moment De Nieuwenhof gaan heten. Op 24 juni wordt het gebouw officieel geopend door de Commissaris der Koningin in de Provincie Noord-Brabant, mr. F.J .M. Houben.
In een aansluitende toespraak geven de voorzitters van de beide stichtingen hun visie op de toekomst. Hoewel de samenwerking tussen de twee stichtingen in het begin lang niet altijd probleemloos verliep, vielen door de jaren heen de verschillen weg en hebben zij beide een intensivering van de samenwerking voor ogen. Het doel van die samen werking spreekt voor zich: een harmonieuze afstemming van het zorgaanbod in de regio.
De Commissaris van de Koningin reageert aangenaam verrast, aangezien hij zich juist had voorgenomen een warm pleidooi te houden voor verdere samenwerking in de regio. Hij verklaart nog niet eerder te hebben meegemaakt dat aan zijn wensen zo snel werd voldaan!
Op de tijdens de opening gedane uitnodiging van de SVGH en Stichting Willibrord geven twee instellingen aan zich te willen aansluiten bij de initiatieven: Stichting Bejaardenhuis Ruyschenbergh te Gemert en de Stichting Kruiswerk Peelland. Al in het najaar van 1994 worden oriënterende gesprekken gevoerd.
De oprichting van stichting De Zorgboog
De Stichting verpleeghuizen Gewest Helmond, Stichting Willibrord, Stichting Bejaardenhuis Ruijsenbergh en Stichting Kruiswerk Peelland voeren in 1995 intensief overleg om hun voorgenomen samenwerking inhoud en vorm te geven. Op 3 juni van dat jaar verschijnt hun nota 'Samen' waarin alle beleidsvoornemens aan bod komen.
Omdat er zoveel en zo intensief zal worden samengewerkt, kiezen de vier stichtingen ervoor een nieuwe koepelorganisatie op te richten die het bestuur voert over de organisaties. Zij overleggen intensief met ondernemingsraden en ondernemers- en clientenraden, vakbonden, vertegenwoordigers van de provincie en de CZ-groep, voordat op 12 september 1995 de voorzitters en secretarissen van de deelnemende stichtingen de formele intentieverklaring tot fusie tekenen.
De pers heeft veel aandacht voor de fusie; zowel plaatselijke en regionale, als landelijke bladen tonen hun interesse. Instellingen uit het hele land vragen de nota 'Samen' op. De Nieuwe Stichting De Zorgboog wordt opgericht op 1 januari 1996. Al vrij snel na de oprichting, namelijk per 1 juli 1996, treedt ook de Stichting Zorgcentra Aarle-Beek tot De Zorgboog toe. Deze stichting beheert de verzorgingshuizen De Regt in Beek en Donk en De Witte Poort in Aarle Rixtel. In 1997 komt daar het verzorgingshuis Franciscushof in Lieshout bij en krijgt de Stichting Zorgcentra Aarle-Beek een nieuwe naam: Stichting Zorgcentra Laarbeek.
Het Helmondse Model: landelijk uniek
Op 27 juni 1996 wordt door De Zorgboog een symposium georganiseerd waarbij onder meer de leden van de directieraad verslag doen van hun opvattingen en ervaringen met het nieuwe samenwerkingsmodel, dat dan inmiddels bekend staat als het Helmondse model. Met dit symposium komt De Zorgboog tegemoet aan de vele vragen van collega instellingen en vak- en dagbladen.
Het Helmondse model is niet alleen bijzonder omdat het om een landelijk unieke samenwerking tussen drie werksoorten gaat; ook de manier waarop deze samenwerking werd voorbereid en uiteindelijk vorm heeft gekregen is opzienbarend. De besprekingen zowel in de fusiecommissie als in de achterban verliepen uitermate harmonieus: de sfeer van onderhandelen was zakelijk, maar bovendien werden de verschillende belangen van de betrokkenen voortdurend gerespecteerd: een fusie moest alle partijen ten goede komen. Heel belangrijk voor de voorspoedige gang van zaken was het feit dat alle individuele leden van de fusiecommissie de -beperkte- bezwaren van hun achterban wisten weg te nemen.
De vorm van samenwerking is geleidelijk ontstaan. Op basis van een opgestelde gemeenschappelijke visie op de toekomstige ontwikkelingen in de zorg kon een duidelijke taakverdeling tussen kruiswerk, verzorgings- en verpleeghuizen tot stand komen, maar ook een inventarisatie van zorginhoudelijke samenwerkingsprojecten worden gemaakt: projecten waarin men letterlijk en figuurlijk in elkaars organisaties zou investeren. Een gemeenschappelijke visie was echter niet voldoende om ingrijpende keuzes te kunnen maken: veel belangrijker was, dat de partijen bereid waren afstand te doen van hun eigen zelfstandigheid en erop vertrouwden dat de belangen van gezamenlijkheid het best gewaarborgd zijn door een 'centrale regie voor eenheid van beleid en bestuur op hoofdlijnen'.
De Stichting De Zorgboog vormt het bestuur over de tot De Zorgboog behorende stichtingen. Deze stichtingen blijven als 'werkmaatschappijen' bestaan. De Raad van Toezicht van de koepel wordt op dat moment gevormd door leden afkomstig uit de vier oprichtende organisaties. Het bestuur van De Zorgboog wordt gevormd door een Raad van Bestuur. De dagelijkse leiding van de instellingen berust bij de instellingsdirecteuren, die samen de directieraad vormen.
Het logo van De Zorgboog
Net voor de Fusie op 1 januari 1996 wordt na een aantal brainstormsessies de werknaam 'Stichting Verpleging en Verzorging Peelregio' vervangen door 'Stichting De Zorgboog'. Een vormgevingsbureau ontwerpt een sprekend logo. Tijdens het personeelsfeest ter ere van de oprichting van de nieuwe stichting dat op 19 januari in het PSV-stadion wordt gehouden, wordt de naam en het logo gepresenteerd.
De naam De Zorgboog geeft duidelijk weer wat de organisaties met de fusie willen bereiken: tijdens de levensloop van de mens brengt de boog de zorgaanbieders bij elkaar, die samen een integraal pakket van zorg voor jong en oud kunnen aanbieden. De boog staat ook voor spankracht en veerkracht en omdat hij niet 'af' is biedt hij ruimte voor verandering en vernieuwing.
Het log bestaat uit een blauwe boog waar een groene circel met 12 punten doorheen loopt. Deze circel geeft aan dat een kring van voorzieningen 24 uur per dag klaar staat voor het verlenen van zorg. De kleur groen staat voor rust en aandacht; de kleur blauw voor helderheid, duidelijkheid en dynamiek.
Er zit muziek in de tent!
Per 1 september 1995 is een muziektherapeut twee dagen in de week aanwezig binnen de Stichting Verpleeghuizen Gewest Helmond. Medewerkers en vrijwilligers leren muziek in allerlei vormen te gebruiken bij de zorg voor de bewoners. De muziektherapeut inventariseert alle groepen patiënten en de ruimten waarin al gebruik wordt gemaakt van muziek. Vervolgens worden vragen, ideeën en suggesties besproken. Iedere afdeling krijgt vervolgens een eigen set muziekinstrumenten, een werkmap en een vernieuwde liedbundel. Ook komt er een handleiding met beschrijvingen van de manieren waarop muziek gebruikt kan worden.
Het muziekproject is later uitgewaaierd naar overige Zorgboogcentra, mede dankzij extra financiering door Stichting Goed Gedaan.
De zorg gaat aan de organisatie vooraf: de visie van De Zorgboog
'Samen kunnen we meer dan ieder voor zich', dat is het idee achter samenwerken binnen De Zorgboog. Iedere instelling afzonderlijk beschikt niet, of slechts met grote inspanning, over een volledig zorgpakket. Alleen samen kunnen de instellingen op elkaar aansluitend een onderling samenhangend geheel aan voorzieningen aanbieden: een 'zorgcontinuüm' voor verpleging en verzorging.
Uitgaand van de eigen verantwoordelijkheid en de individuele wens van de patiënt wil De Zorgboog een breed pakket aan keuzemogelijkheden bieden. Van de wieg tot en met terminale zorg, gedurende de hele levensboog, 24 uur per dag. Deze eenvoudige uitgangspunten vormen de basis voor een gemeenschappelijke visie op de omvang, inhoud en organisatie van de zorg.
Nog wezenlijker is de vertaling van deze visie naar concrete samenwerkingprojecten tussen de drie sectoren. Zonder die concretisering was de samenwerking veel minder snel gaan leven voor de mensen buiten de bestuursorganen.
De visie sluit daardoor juist helemaal aan op positieve samenwerkingservaringen in de jaren voor 1996, zowel op zorginhoudelijk als facilitair gebied. Terwijl in het verleden de relaties echter vooral gericht waren op samenwerking tussen twee instellingen, worden ze na de fusie vooral gericht op meer samenhang en verbreding van het zorgaanbod in de regio.
45-jarig bestaan van Sint Jozefsheil
Omdat Sint Jozefsheil het oudste huis van de Stichting Verpleeghuizen Gewest Helmond is, wordt het 45-jarig bestaan van het huis een feest voor alle instellingen binnen De Zorgboog. Groepen bewoners gaan dankzij bijdragen van derden op vakantie naar Mallorca, of op bedevaart naar Lourdes. Op verschillende locaties worden er daarnaast bewonersfeesten gehouden, en het groots opgezette jaarfeest trekt ruim 15.000 bezoekers uit de regio.
Het personeelsfeest wordt tegelijkertijd met het feest ter ere van de oprichting van De Zorgboog gehouden in het PSV-stadion. Orkesten, groepen en solisten verzorgen prachtige optredens in een sfeervolle omgeving: een zeer geslaagd feest.
De jaarfeesten: voor ieder wat wils
De derde zondag in september staat voor de bewoners van Sint Jozefsheil en de Jan de Witkliniek onvermijdelijk in het teken van het Jaarfeest. Sinds het eerste feest in 1981 is het evenement dan ook uitgegroeid tot een regionale attractie, waar elk jaar meer dan twintigduizend mensen op af komen. De jaarfeesten bruisen dan ook alti jd amusement en energie. Vrijwilligers bemannen de vele standjes op de braderie, waar oude ambachten te bewonderen zijn, of waar je Jekker kan neuzen tussen gebruikte spulletjes en kunstvoorwerpen. Op een aantal plaatsen worden ook altijd spullen verkocht die door de bewoners zelf zijn gemaakt.
De fancy fair trekt jong en oud naar verschillende bekende en onbekende spelletjes; de kinderen worden er geschminkt en er worden loterijen gehouden. Voor een hapje en een drankje kan men uiteraard terecht bij allerlei kramen en op de terrassen. Muzikanten en 'bloaskapellen' die over het hele terrein verspreid staan zorgen voor een gezellige, Brabantse sfeer.
Het hoogtepunt van de jaarfeesten zijn echter altijd weer de optredens van de gilden van Kring Peelland. Het Sint Willibrordus Gilde uit Bakel organiseert dit gi ldefeest, en nodigt vier andere gilden uit om hen te vergezellen tijdens de opmars, het schieten om de titel 'Koning van de Dag' en het vendelzwaaien. Muziekgezelschappen en fanfares zorgen voor de prachtige, muzikale begeleiding.
De jaarfeesten hebben, naast al het plezier en de gezelligheid, ook een belangrijk doel: op een ongedwongen manier wordt amusement naar de bewoners gebracht, en het contact tussen de bewoners en de mensen van buiten de huizen wordt daardoor bevorderd. Met familie en bekenden samen ontspannen en genieten is voor veel bewoners iets heel bijzonders.